Anh ngữ tiến hóa ra sao ?

Bằng công nghệ dựng mô hình trên máy điện toán, các nhà khoa học vừa công bố họ tìm thấy một số từ cổ nhất trong tiếng Anh.
Các nhà nghiên cứu từ đại học Reading nói các từ như "I", "we", "two" và "three" thuộc vào nhóm những từ cổ đại, từ khoảng hàng chục ngàn năm trước.
Các mô hình máy tính của họ phân tích mức độ thay đổi ngôn từ trong tiếng Anh và các ngôn ngữ có cùng quá khứ phát triển.
Nhóm nghiên cứu nói hệ thống này có thể dự đoán được một vài từ sẽ bị biến mất, ví dụ như "squeeze", "guts", "stick" và "bad".
"Chúng tôi dùng máy tính để áp dụng một loạt các mô hình để xem từ ngữ biến hóa với tốc độ như thế nào", Mark Pagel là chuyên gia về sinh vật tiến hóa ở đại học Reading nói.
"Chúng tôi nghiên cứu rất rộng cho nên cần rất nhiều phép tính, và kết quả là chúng tôi có thể ước đoán những gì sẽ bị thay thế theo thời gian".

Với các dòng ngôn ngữ thuộc nhóm gọi là Indo-European, tức là đa phần các ngôn ngữ được sử dụng từ châu Âu cho đến Nam Á, âm thanh dùng để thể hiện một khái niệm có thể giống nhau.
Các từ mới dùng cho một khái niệm có thể phát triển trong một ngôn ngữ, sử dụng các âm thanh khác nhau, cho ra một tuổi tương đối của từ đó trong ngôn ngữ.
Về cơ bản các nhà khoa học ở Reading University có chừng 200 từ cơ bản, không thuộc loại dùng riêng cho văn hóa hay kỹ thuật, cho nên nhiều khả năng là dùng để diễn tả các khái niệm không hề thay đổi theo dân tộc hay năm tháng.
"Chúng tôi có danh sách các từ mà các nhà ngôn ngữ học đã chuẩn bị cùng với việc xác định tính chất là hai từ thuộc hai ngôn ngữ có liên hệ với nhau có phát xuất từ cùng một từ cổ hay không", giáo sư Pagel.
"Chúng tôi có các mô tả về cách thay đổi của các từ ngữ và khả năng thay đổi của chúng sang thành từ khác, và các mô tả đó có thể được diễn tả bằng ngôn ngữ toán học", ông nói thêm.
Các nhà nghiên cứu đã dùng hệ thống siêu máy tính IBM của trường để tìm ra mối quan hệ giữa các từ, rồi từ đó ước tính xem một từ cổ phải mất bao nhiêu thời gian để phát triển vào hai ngôn ngữ khác nhau.
Rồi quá trình này sẽ được chuyển thành thuật toán, cho ra một danh sách các từ phù hợp cho quãng thời gian đã định.
"Bạn đánh vào một ngày tháng trong quá khứ hay tương lai và máy sẽ cho ra một danh sách các từ với hình dạng trong quá khứ hay các biến đổi trong tương lai," GS Pagel nói với BBC News.
"Từ danh sách đó quí vị có thể liệt kê ra một danh sách các từ bạn có thể dùng, ví dụ như khi gặp và nói chuyện với vua William, người từ Pháp sang chinh phục đảo Anh".
Nói cách khác, nhu liệu mềm mô phỏng sẽ cho ra một danh sách các từ nhiều khả năng là không hề thay đổi từ thời cổ đại đến giờ.
Các từ không biến đổi thường có âm điệu giống như các từ mới thời hiện đại, mà ý nghĩa của chúng có thể hiểu nhiều lúc chỉ cần thông qua âm điệu mà thôi.
Tuy nhiên, hệ thống mô phỏng không thể đoán được dạng cổ của các từ đó là gì, chỉ có thể ước tính khả năng các âm điệu của tiếng Anh hiện đại có thể ý nghĩa thế nào ví dụ như dưới thời Trận chiến Hastings năm 1066.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy tần số sử dụng một từ tỷ lệ với chuyện từ đó ít thay đổi theo thời gian, cho nên các từ thường gặp nhất cũng chính là những từ cổ nhất.
Ví dụ những từ như "I" và "who" thuộc nhóm những từ cổ nhất, cùng với "two", "three" và "five", trong khi "one" thì lại ít tuổi hơn một ít.
Từ "four" lại liên quan đến một quá trình tiến hóa ngôn ngữ gần đây hơn trong tiếng Anh, và có khác với các ngôn ngữ khác trong nhóm Indo-European.
Những từ thay đổi nhanh nhất cũng sẽ chết nhanh và sớm bị các từ khác thay thế.
Ví dụ "dirty" là từ thay đổi rất nhanh; hiện tại có 46 cách khác nhau để phát ra từ này trong nhóm ngôn ngữ Ấn-Âu tức Indo-European, tất cả đều liên quan với nhau. Kết quả là các từ đó được dự báo sẽ sớm chết trong tiếng Anh, cùng với "stick" và "guts".
Động từ cũng thường thay đổi nhanh, cho nên "push", "turn", "wipe" và "stab" xuất hiện trong danh sách các từ sẽ bị biến mất.
Tuy vậy, theo Giáo sư Pagel, hệ thống cũng không thể đoán được là các từ sau này sẽ biến đổi như thế nào, vì sự thay đổi đó "ai muốn suy diễn thế nào cũng được".
Ông nói:
"Chúng tôi nghĩ rằng một số từ có tuổi lên đến 40.000 năm. Âm điệu được dùng để phát ra các từ đó được tất cả những người nói các ngôn ngữ Indo-European sử dụng qua năm tháng."